Behalve het niet respecteren van contractuele en wettelijke bepalingen, schuilt achter de problematiek van laattijdige betalingen soms een gedeelde verantwoordelijkheid tussen kopers en leveranciers. Hoe kunnen we daar iets aan doen?

Wat zegt de wet?

België heeft in 2013 de Europese richtlijn betreffende betalingsachterstand bij handelstransacties omgezet in Belgisch recht. De aangepaste wet had twee bedoelingen: een einde maken aan buitensporige betalingstermijnen en wanbetalers sanctioneren.

Als de betalingstermijn niet in het contract is vastgelegd, moet de factuur sinds de wetswijziging betaald worden binnen de 30 kalenderdagen te rekenen vanaf de ontvangst van de factuur door de debiteur of de ontvangst van de goederen of diensten. Als de betaling uitblijft, is de geldende rentevoet gelijk aan de richtrente vermeerderd met 8 procentpunten, met inbegrip van handelstransacties met overheden.

"B2B: de standaard betalingstermijn
bedraagt 30 dagen."

Probleem: hoewel de situatie in Europa sinds de omzetting van de richtlijn over het algemeen is verbeterd, met name in het licht van de Angelsaksische normen, blijven de maatregelen om dit ook af te dwingen nog te beperkt en wordt er nog te weinig op gecontroleerd. Doordat er geen afschrikkingsmaatregelen zijn, blijven de betalingsachterstanden groot.

Soms liggen er objectieve redenen aan de basis van die vertragingen, zoals complexe eisen van de leverancier om bepaalde informatie op de factuur te vermelden, die voor sommige boekhoudafdelingen een onontwarbaar kluwen betekenen. In dat geval kunnen we zeggen dat de verantwoordelijkheid wordt gedeeld.

Vertraging in de facturering heeft twee verklaringen. Eerst en vooral is er het strategische oogpunt. In een poging om haar marktaandeel te vergroten, kan een onderneming ervoor kiezen om de betalingstermijnen te veronachtzamen. Vanuit operationeel oogpunt kan een gebrek aan organisatie ertoe leiden dat een onderneming niet altijd correct de regels naleeft, met onjuiste of laattijdige facturen tot gevolg.

Welke oplossingen bestaan er?

• De dematerialisering van facturen. Facturen worden sneller goedgekeurd en verwerkt.
• Een inkorting van de termijn tussen de prestatie (of de verkoop) en de facturering.
• Een beter beheer van het klantenrisico, met name door informatiedatabanken te raadplegen om te anticiperen op eventuele tekortkomingen van bepaalde klanten. In gevallen waar het risico groter is, kan het goed zijn om reverse factoring te overwegen.

Factoring speelt een almaar sterkere rol in het bevorderen van de groei van Belgische en internationale ondernemingen. BNP Paribas Fortis Factor levert de zuurstof in hun groeiverhaal.

U wil dat uw onderneming groeit en bloeit. Daarbij is alle hulp en begeleiding meer dan welkom. De reden is vanzelfsprekend: ondersteuning betekent extra energie voor uw ondernemingsgeest én extra zuurstof voor alles wat uw inventieve groeiplannen mogelijk maakt.

BNP Paribas Fortis Factor, dochterentiteit van BNP Paribas Fortis, heeft een dienst in huis die precies dàt doet: ontzorgen én motiveren; uw groei bevorderen én koesteren. In dit interview steken Jef Ramaekers, Head Factoring Benelux bij BNP Paribas Fortis Factor en Audrey Bourguet, Working Capital Advisor bij Corporate Banking van BNP Paribas Fortis, de voeten onder een tafel waarop één gezamenlijk onderwerp ligt: Factoring en de positieve rol die het kan spelen voor Belgische ondernemingen én hun buitenlandse entiteiten.

Factoring kort en bondig uitleggen, is nochtans een uitdaging. Jef Ramaekers, Head Factoring Benelux bij BNP Paribas Fortis Factor verduidelijkt: “Factoring is om te beginnen een middel, geen doel. Het is een tool om als ondernemer of CFO het werkkapitaal van de onderneming te optimaliseren. Elke financieel verantwoordelijke, bij eender welke onderneming, stelt zich op een bepaald moment dezelfde vraag: ‘Wie moet ik betalen op welk moment en hoe kan ik hem of haar betalen met de middelen die ik heb?’ Praktisch gezegd, maken wij het voor een onderneming via Factoring onder andere mogelijk om leveranciers te betalen, zonder te moeten wachten op geld van klanten om dat te doen. We financieren dus facturen, door ze voor de onderneming om te zetten in geld.”

Dat proces neemt heel actief zorgen en stressfactoren weg. Daardoor krijgen ondernemers de ruimte om te doen wat ze het beste kunnen – ondernemen. Ramaekers: “Wij kiezen ervoor om het ‘zuurstof geven aan groeiverhalen’ te noemen. Maar ik zie zeker de waarde van de term ‘ontzorgen’ in dit verhaal. Als je een ondernemer of CFO de ruimte geeft om zich te focussen op de kernactiviteit en als financieel specialist een belangrijk deel van de financiële kant van hen overneemt, geeft dat extra tijd én mogelijkheden. En minder zorgen, dat klopt.”

Positief

De van oudsher minder positieve connotatie van Factoring, is volgens Ramaekers een geest uit het verleden: “Factoring werd vroeger door nogal wat bedrijfsleiders als een ‘last lender resort’ gezien – een manier om toch nog aan bankkrediet te komen, door de assets, de vorderingen of klantenfacturen te gebruiken. Het laatste redmiddel van een onderneming, dus. Die tijd is – gelukkig maar – lang voorbij. We zijn geëvolueerd naar een zeer open houding ten opzichte van Factoring, waardoor onze tak is uitgegroeid tot een echte serviceprovider. De belangrijkste basisbehoefte van onze klanten is en blijft kortetermijnfinanciering -. Eén op vijf facturen in ons land loopt vandaag via Factoring. Factoring is vandaag een grote markt – meer dan honderd miljard euro per jaar. Van die markt beheert BNP Paribas Fortis Factor 41 procent – goed voor 55 miljard euro per eind 2023.”

Groei

Ook vanuit het oogpunt van de bank is Factoring een bijzonder groeiverhaal. Audrey Bourguet, Working Capital Advisor bij Transaction Banking van BNP Paribas Fortis: “Factoring is vandaag hét financiële product dat zich op een heel mooie manier aanpast aan het groeiende zakencijfer van onze ondernemingen. Het vormt een praktische oplossing voor werkkapitaal, en het maakt deel uit van een portefeuille aan diensten van Transaction Banking. Daarin zitten, naast Factor, ook Global Trade Solutions, Cash Management, Fixed Income en Working Capital Advisory. Al die services hebben een gemeenschappelijk doel: de financiële noden van onze cliënten zo goed mogelijk verzorgen en er als bank zijn in alle situaties waarin ze onze begeleiding kunnen gebruiken.”

Vanuit het standpunt van de bank vormt Factoring een almaar sterker groeiend, positief verhaal, dat in niets nog samenhangt met het verleden. Bourguet: “Dat zie je aan de manier waarop wij Factoring echt integreren in onze bank en in de groep. Maar ook aan de wijze waarmee we de dienst aanbieden aan ondernemers uit alle sectoren en aan ondernemingen van elke grootte. We werken samen met een zeer brede verzameling van ondernemingen in de Belgische economie. Daardoor zien wij heel duidelijk dat het net dié ondernemingen zijn die erin slagen om hun funding van hun werkkapitaal te optimaliseren, door onder andere gebruik te maken van onze Factoringdiensten. Dat sterkt ons in onze overtuiging dat dit een heel positief verhaal is: we hebben het over een vorm van financiering die zich naadloos aanpast aan de groei van elke onderneming, klein of groot.”

Natuurlijke evolutie

Factoring richt zich zowel tot kleine, middelgrote als grote ondernemingen. Ramaekers: “We willen ondernemingen een oplossing bieden doorheen hun volledige levenscyclus – daarin zijn we echt uniek in de markt. Dat wil zeggen dat we er zijn voor zowel de starter, de KMO als voor de multinational, en voor alle soorten ondernemingen die daar tussenin passen. We hebben daar, als enige in de markt via Easy2Cash, ook een gedigitaliseerde oplossing voor kleine ondernemingen klaarstaan. Die digitalisering zorgt niet alleen voor een aantrekkelijk kostenplaatje met heel concurrentiële marges, maar ook voor een betrouwbare, bijzonder snelle en up-to-date link met onze cliënten en hun boekhouding, via een digitale, maar ook persoonlijke en menselijke aanpak. Easy2Cash is dan wel digitaal, maar de link naar een toegewijde contactpersoon maakt er integraal deel van uit. Dat maakt de oplossing persoonlijk én toegankelijk. Om het voorbeeld van starters te geven: voor hen is het vaak niet gemakkelijk om aan kredieten te geraken. Voor die nood aan krediet op bescheiden en korte termijn, bieden wij, in overleg met de bankier bij BNP Paribas Fortis, een oplossing. Op die manier maken we het voor hen mogelijk om verder te groeien, zonder dat ze gehinderd worden door hun meegroeiende behoeftes aan financiering, automatisering, boekhouding, enzovoort. Zo hebben ze via Factoring bijkomende middelen om in die behoeften te voorzien.” Volgens Ramaekers houdt de gestage groei van die jonge ondernemingen ook een aanpassing van de financiële diensten in: “Het is een natuurlijke evolutie, waarin twee partners elkaar vinden. Als uw onderneming groeit, dan groeien wij met u mee, zo eenvoudig is het. Tijdens al die specifieke groeimomenten – als ondernemers aan extra personeel of aan mogelijke export beginnen te denken – groeit Factoring met hen mee. En dat doen we samen met de bank – de groep achter dit verhaal speelt als een team in dit verhaal. En let op: we zijn er ook als er misschien moeilijke momenten de revue passeren. Wij beseffen maar al te goed dat het pad van een onderneming ook soms langs een ietwat lastiger deel van het parcours kan lopen. Net dán zie je de waarde van onze knowhow en van de begeleiding die we bieden.” Mondt het verhaal uit in een groot bedrijf, met de allures van een multinational, dan neemt het belang van Factoring nog toe. Ramaekers: “Van de écht grote bedrijven, met een omzet van meer dan 1 miljard euro, gebruikt in België meer dan 65% Factoringdiensten. De helft daarvan, zijn ook klant bij ons. Factoring biedt, zeker bij de grote ondernemingen, vaak nog extra schaalvoordelen. Zo gaan we daar bijvoorbeeld vorderingen financieren die geen impact hebben op de schuldgraad van een onderneming. Bij de combinatie van een voorfinanciering van facturen met kredietverzekeringen, krijgt een onderneming de mogelijkheid geen schuld tonen in de balans, na aanvaarding door de bedrijfsrevisor. Een technische aangelegenheid, maar wel een samenkomst van verschillende financiële ingrediënten die voor veel ondernemingen Factoring efficiënt, performant én waardevol maakt.”

Economisch weefsel

De twee gesprekspartners zijn het eens over de waarde van Factoring in het ondersteunen van het economisch weefsel. Bourguet: “Voor een deel heeft die ondersteunende invloed te maken met het feit dat Factoring een compleet transparante financiële dienst is – alleen wat er effectief is, kan concreet gefinancierd worden.’ Ramaekers: ‘Dat klopt. Plus: Factoring zit midden in de value chain, in die ketting van het economisch weefsel. We werken samen met onze klanten, met hun klanten (debiteuren), met de bank,… noem maar op. Daardoor zijn we een sleutelfiguur die coördineert én faciliteert. En die met beide voeten stevig op de economische grond staat, vaak ten voordele van al onze klanten. Als wij erin slagen om bijvoorbeeld de betaaltermijn van facturen voor een onderneming te verlagen, heeft dat elke keer weer invloed, niet alleen op die onderneming, maar ook op het positief verlopen van het economische proces. Ik ben er daarom van overtuigd dat we in het ecosysteem van de economie een brede rol spelen – vaak breder dan algemeen wordt aangenomen.”

Ook in dit deel van het financiële veld, spelen opportuniteiten én eerlijke begeleiding een cruciale rol. Ramaekers: “Wij gaan bij Factor in een helder gesprek, samen met onze bank en cliënten, op zoek naar de beste oplossing voor hun vraag. Dat wil zeggen dat we opportuniteiten zien en ze vaak aandragen, maar dat we tegelijkertijd ook een eerlijke, pro-actieve sparringpartner zijn. Praten, analyseren en opbouwend kritisch zijn: dáár draait het allemaal om.” Bourguet: “Ik kan dat alleen maar bijtreden. Met een dienst als Factoring zitten we midden in de economische activiteit van onze cliënten – de ondernemers die op ons beroep doen. En dus kijken we naar elk dossier zo breed mogelijk – niet alleen naar een bancair product of naar een oplossing. Dat maakt de aanpak van BNP Paribas Fortis zo sterk: wij treden aan als een team, dat bestaat uit specialisten van Factor én van de bank. Die groep van mensen uit verschillende, op elkaar afgestemde entiteiten, biedt aan ondernemers én ondernemingen een totaalaanpak, ook voor complexe dossiers. Dat zijn de momenten waarop wij echt steunen op onze interne expertise: jaren van ervaring; collega’s die beslagen op het ijs komen; betrouwbaar economisch cijfermateriaal dat toepasbaar is op heel wat scenario’s: de combinatie stelt ons in staat om ondernemingen niet alleen in de goede richting te sturen, maar om hen financieel bijvoorbeeld ook op een eerlijke, veilige, gezonde manier te begeleiden.”

Toekomst

BNP Paribas Fortis Factor maakt, net als de bank zelf, regelmatig de denkoefening naar de toekomst toe. Als verlener van vooruitstrevende diensten, is het natuurlijk belangrijk om toekomstgericht naar financiële dienstverlening te kijken. Ramaekers: “Ik had het daarnet al over onze digitale oplossing, Easy2Cash. We mogen daar best wel trots op zijn, vind ik, want het is een blik in de toekomst – vandaag al. Los daarvan, evolueert onze dienstverlening zeer organisch richting toekomst: we streven er constant naar om die beschikbaar te maken voor een almaar grotere groep cliënten in het economische veld. Plus: we zijn ook heel hard bezig met duurzaamheid.”

Bourguet: “Dat laatste ligt perfect in het verlengde van wat we met de bank dagelijks doen. Onze betrokkenheid bij duurzaamheid strekt zich als vanzelfsprekend uit tot Factoring: in dat traject incentiveren en motiveren we onze cliënten om samen met ons dat duurzame pad te bewandelen.”

Ook in de ontwikkeling van nieuwe diensten vinden de twee partijen elkaar. Ramaekers: “We zien een opmerkelijke evolutie in de commerciële sector, waarin betalingsuitstel van bijvoorbeeld 30 dagen wordt aangeboden bij nogal wat webwinkels. Ook in de B2B-markt is dat een praktijk die almaar vaker gebruikt wordt. Daar kan Factoring innovatief mee omspringen, dus is dat voor ons een stukje toekomst dat we nu volop aan het ontwikkelen zijn. Ook Europees gezien, zijn er nieuwigheden: e-invoicing, om er maar eentje te noemen, zal binnenkort de norm zijn voor alle ondernemingen. Daar ligt een uitdaging én een opportuniteit qua services en advies, die wij samen met de bank aan het uittekenen zijn.” Bourguet: “Ik denk dat het duidelijk is dat dit een én-én-verhaal is, waarin wij mekaar blindelings vinden. Dat is niet alleen leuk voor ons, maar ook voor onze cliënten. Wij staan met onze voeten in het midden van de economische markt, maar denken ook na over platformen en producten die voorlopen en de toekomst van die markt zullen scheppen.”

Meer info: https://factor.bnpparibasfortis.be/

Het wetsontwerp dat die verplichting wil invoeren in ons land, ligt momenteel voor bij het federaal parlement. Na de goedkeuring van het ontwerp, gaat de verplichte ‘B2B e-invoicing’ in vanaf 1 januari 2026. Onze experts leggen uit waarom België de nieuwe regels wil invoeren, wat de gevolgen zijn voor uw onderneming en hoe we u voortaan nog beter kunnen helpen.

“Het wetsontwerp sluit aan bij internationale ontwikkelingen en initiatieven op Europees vlak”, steekt Nicolas De Vijlder, Head of Beyond Banking bij BNP Paribas Fortis, van wal. “Europa streeft naar een geharmoniseerde digitale standaard. Een gestructureerde elektronische facturatie tussen bedrijven moet ook de administratieve lasten rond facturen verlagen, waardoor bedrijven efficiënter kunnen werken en hun concurrentiekracht verhogen. Door de btw-aangifte te automatiseren, kan de overheid bovendien belastingfraude tegengaan. En ze kan haar economisch beleid aanpassen op basis van meer kwalitatieve gegevens.”

Geen revolutie maar evolutie

“De nieuwe regulering is niet zozeer een revolutie maar wel een evolutie”, vult Erik Breugelmans, Deputy Managing Director bij BNP Paribas Factoring Northern Europe, aan. “De digitalisering neemt toe in alle domeinen van de samenleving. Kijk maar naar de stijging van het elektronische betaalverkeer en de bijkomende verplichtingen van de voorbije jaren rond elektronische facturatie naar de overheid toe. In dat opzicht is het wetsontwerp voor een verplichte elektronische facturatie tussen bedrijven een logische volgende stap. Onze bank wil zeker meewerken aan dat proces, al is het niet de bedoeling dat we de taak van de boekhoudprogramma’s of fintechs overnemen. We staan wel klaar om onze klanten te helpen op het gebied van betalingen en financieringen.”

De impact op bedrijven

“Klanten moeten zich ervan bewust zijn dat de nieuwe regelgeving een impact zal hebben op zowel interne als externe processen”, gaat Erik Breugelmans verder. “Het gros van de Belgische bedrijven is vooral internationaal gericht, waardoor de invoering van de elektronische facturatie complexer zal zijn dan voor bedrijven die op een interne markt terugvallen. Aangezien de wet in één beweging zal worden uitgerold, is het belangrijk om op tijd te starten met de voorbereidingen.”

“De nieuwe regelgeving heeft niet alleen gevolgen voor de boekhoudafdeling van een bedrijf, maar ook voor zijn IT-afdeling”, benadrukt Nicolas De Vijlder. “Vormvereisten worden zeer belangrijk, anders werkt het automatische proces niet. Het grote voordeel van een doorgedreven automatisering is wel dat alles sneller en efficiënter kan verlopen. De tijd tussen het versturen en betalen van een factuur wordt korter en kasstromen worden beter voorspelbaar. Bovendien neemt de kans op fouten af en wordt het risico op fraude kleiner, aangezien alle transacties langs een beveiligd kanaal passeren.”

Klaar om u nog beter te begeleiden

“Dankzij de doorgedreven digitalisering als gevolg van de nieuwe regelgeving, zullen we betalingen verder kunnen optimaliseren”, besluit Erik Breugelmans. “Het is onze rol als bank om de vorderingen van onze klanten zo snel en vlot mogelijk te financieren. Zo kunnen ze eenvoudiger beschikken over hun werkkapitaal. Bovendien hebben we al een heel proces doorlopen op het vlak van automatisering op grote schaal, waardoor we ons snel kunnen aanpassen aan de nieuwe regels. We kunnen ook een beroep doen op de expertise van de BNP Paribas-groep. Die ontwikkelt momenteel een e-invoicing-oplossing voor grote bedrijven.”

Meer weten?

Beluister de aflevering over B2B e-invoicing.

Hoe houdt u uw werkkapitaal gezond en bouwt u de nodige financiële flexibiliteit in? Factoring helpt op een snelle, correcte en aangepaste manier uw behoefte aan liquide middelen te financieren.

Het veiligstellen van liquiditeit is essentieel om uw behoefte aan werkkapitaal te financieren en uw bedrijf op elk moment vlot te doen draaien. En dat is precies wat factoring biedt. Het is een structurele oplossing om werkkapitaal te optimaliseren. In onderstaande video krijgt u in nog geen half uur tijd een helder beeld van wat factoring te bieden heeft.

Factoring biedt structurele maatoplossing

In ruil voor de overdracht van uw facturen aan een externe factormaatschappij, kunt u rekenen op een snelle en flexibele financiering, wordt de inning van uw facturen opgevolgd en beschermt u zich tegen een eventueel faillissement van uw klanten. Elke factoroplossing wordt op maat uitgewerkt zodat ze naadloos aansluit bij de behoeften van uw bedrijf. Ook voor bedrijven die internationaal actief zijn. In België besteedt vandaag 1 op 6 bedrijven facturen uit aan een externe factormaatschappij en eenzelfde tendens tekent zich af in andere Europese landen.

Hoe werkt factoring precies? Op welke manier maakt het u het leven gemakkelijker? En hoe gebeurt de prijszetting? In bovenstaande video geven Raf Spinoy, Area Manager Vlaams-Brabant & Limburg, en Jeffrey Lemmens, Head of Sales North, BNP Paribas Fortis Factor, u de antwoorden en delen twee klanten hun ervaring.

Voor veel kmo's zijn hun liquide middelen een heikel punt. De juiste betalingstermijnen zijn dan ook een mogelijke oplossing om het probleem onder controle te krijgen. Onderhandelen met leveranciers is dus de boodschap! En dat doen veel ondernemers helaas nog te weinig ...

Liquiditeitsmoeilijkheden zijn in België de voornaamste oorzaak van faillissementen. Bedrijfsleiders voeren dan ook een continue strijd om hun inkomende en uitgaande geldstromen onder controle en in evenwicht te houden. Een mogelijke oplossing voor dit probleem vinden we bij de betalingstermijnen: die moeten korter voor de klant en langer voor de leveranciers. In België bedraagt de wettelijke termijn tussen ondernemingen 30 dagen. Toch ziet die termijn er in werkelijkheid soms anders uit omdat beide partijen van de regel kunnen afwijken. Bevindt een van de partijen zich in een dominante positie, dan is de andere vaak genoodzaakt om de voorwaarden van de eerste te aanvaarden ... met als gevolg dat de termijn wordt verlengd. Maar over alles valt te onderhandelen, zelfs met uw grootste leveranciers. Doe het wel voorzichtig en houdt de commerciële relatie in stand.

Wie is uw leverancier?

Informatie is macht. Een stelling die in deze context zeker klopt. Hoe beter u de tegenpartij immers kent, hoe beter u de krachtsverhouding naar uw hand kunt zetten. Hoe zit het met zijn financiële situatie en liquide middelen? Zit hij in moeilijkheden? Wat is zijn plaats op de markt ten opzichte van zijn concurrenten? Hoe sterk bent u van hem afhankelijk? Hoe betaalt hij en wat is zijn aankoophistoriek? De antwoorden op al deze vragen kunnen u helpen om een standpunt in te nemen bij de onderhandelingen, de beste aanvalshoek te kiezen en uw tegenstander te verrassen. Zoek naar informatie op gespecialiseerde websites en in databanken of ga te rade bij concurrenten.

Wat wilt u precies?

En vooral, wat bent u bereid op tafel te leggen om uw doel te bereiken? Met andere woorden, u kunt zich best zo goed mogelijk voorbereiden en uw strategie bepalen: wat wil u afstaan (en hoeveel zal het u kosten) en wat wil u absoluut verkrijgen? Denk eraan dat uw gesprekspartner in principe niets heeft gevraagd en dus mogelijkerwijs weinig te winnen heeft. U kunt dus niet met lege handen naar de onderhandelingstafel gaan. Bent u bijvoorbeeld bereid om uw bestelvolumes te verhogen om de betalingstermijn te verlengen? Is een contractueel engagement op lange termijn te overwegen? Of kunt u zelfs meer betalen om de betalingen te spreiden? Net als bij poker is het ook hier uiterst belangrijk dat u uw troeven niet te snel uitspeelt. Wacht het juiste moment af om uw partner te tonen dat u bereid bent om toegevingen te doen ...

Naar een geslaagde onderhandeling?

Onderhandelen is een kunst en dus geen eenvoudige klus. Zelfs met een perfecte voorbereiding moet u de volgende principes in het achterhoofd houden:

• Ook als u zelf met een voorstel komt, moet u naar uw gesprekspartner blijven luisteren en letten op de details om opnieuw te kunnen inpikken.
• U wilt uw commerciële relatie met uw leverancier uiteraard niet in het gedrang brengen, maar laat gerust even uw tanden zien. Speel het hard en vertel bijvoorbeeld ook wat de concurrentie u te bieden heeft.
• Communiceer beheerst zodat uw gesprekspartner niet de indruk krijgt dat u kasmoeilijkheden hebt. Benadruk dat achterstallige betalingen voor niemand goed zijn en dat u maar beter een redelijke en haalbare termijn kunt afspreken.
• Duurt de relatie al een tijdje? Vermeld dan de goede samenwerking en zeg dat u die zeker wenst voort te zetten.
• Herhaal tijdens het gesprek regelmatig welke weg u al hebt afgelegd en welke vooruitgang u samen hebt geboekt. Een positieve noot doet altijd wonderen ...
• Loopt de onderhandeling vast? Probeer de situatie dan te ontwarren: het moment om een van uw troeven (een toegeving) op tafel te gooien.
• Denk eraan: een goed akkoord is een evenwichtig akkoord waarbij geen enkele partij zich benadeeld voelt. Wees dus niet té gulzig en zorg dat het de moeite waard blijft.
• Bent u tevreden? Probeer de deal dan af te ronden: aanvaard wat er op tafel ligt of hak een laatste keer de knoop door met een rechtvaardig compromis.